موزاییک چیست؟ + انواع + تاریخچه و اطلاعات مفید در سال "2020"

یکی از پر استفاده ترین مصالح ساختمانی موزاییک می‌باشد، ولی متأسفانه در کشور ما هیچ عملی بر روی آن انجام نگرفته است و شما در هیچ کتابخانه‌ای نمی‌توانید اطلاعاتی در باره آن پیدا کنید. متأسفانه تنها در سایت سیویلیکا آن هم به‌صورت خیلی مختصر و فقط در باره موزاییک‌های تک لایه‌ای مطالبی وجود دارد. اهمیت موضوع در اینجاست که موزاییک در قاره اروپا و بخصوص کشورهای آلمان و ایتالیا کاربرد فراوانی دارد و برای اولین بار تولید موزاییک‌های تک لایه‌ای نیز در آنجا آغاز شده.

معرفی: موزاییک به کف پوشی می‌گویند که متراکم و فشرده است، در واقع نوعی بتن است که فشردگی خود را یا از روش لرزش و یا از روش فشار پرسی به دست می‌آورد ، موزاییک متشکل از سیمان ، ماسه ، پودر سنگ، سنگ دانه، و آب می‌باشد که در ابعاد و طرح‌های مختلفی موجود است. به‌طور کلی موزاییک شامل دو لایه می‌شود:

۱) لایه زیرین یا نارین: این لایه نسب به لایه رویه دارای ضخامت بیشتری می‌باشد و وظیفه تحمل فشار را نیز عهده دار است. و مانند لایه رویه از سیمان ،آب و ماسه تشکیل شده است.

۲) لایه رویه و یا رنگ موزاییک : این لایه که نقش و نگار سطح موزاییک را تشکیل می‌دهد از ترکیبات دانه بندی شده و رنگی ، آب، پودر سنگ و سیمان تشکیل شده است.

روش‌های تولید موزاییک :

۱ ) روش ویبره‌ای یا لرزشی: در این مورد به هیچ عنوان با فشار سروکار نداریم و عمل تراکم و فشردگی و یکنواخت سازی به‌وسیله دستگاه لرزاننده صورت می‌گیرد و معمولاً به دلیل داشتن سطحی صاف احتیاجی به ساب نیز ندارد اما نوعی موزاییک‌های ویبره وجود دارد که در آن‌ها از سنگ تزیینی استفاده شده است و عمل سایش روی آن‌ها صورت می‌گیرد.( تک قشری)

۲ ) روش پرسی : در این مورد تراکم موجود در موزاییک به دلیل اعمال فشار با استفاده از دستگاه پرس می‌باشد. این فشار بر اساس ابعاد و نوع سنگ دانه‌های به کار رفته در آن تغییر و متنوع می‌باشد. موزاییک‌هایی که به این روش تولید می‌شوند حتماً باید ساب بخورند.( دو قشری)

انواع موزاییک:

۱- موزاییک‌های ویبره‌ای

۲- موزاییک‌های گرانیتی و معمولی

در موزاییک‌های تک لایه ساب خوردن و فشار پرسی وجود ندارد و برای تولید آن به و برای تولید آن دستگاه‌ها و ابزار پیچیده‌ای مورد نیاز نیست . تنها یک دزاتور (پیمانه کن )، یک هم زن و یک تسمه نقاله ۱۰تا۱۲ متری مجهز به ویبراتور کافی است. روش تولید بدین صورت است که پس از مخلوط شدن، مواد توسط پیمانه کن به‌اندازه مورد نیاز هر قالب ، به داخل قالب‌های لاستیکی ریخته می‌شوند و روی نوار نقاله گذاشته می‌شوند که این نوار حالت لرزان دارد و با لرزش مواد سبب خارج شدن هوا از میان مواد موزاییکی می‌شود. پس از آن قالب‌ها را حدود ۵ ساعت به حال خود رها کرده تا خشک شوند ، سپس قالب‌ها را از یکدیگر جداسازی کرده و موزاییک‌ها را داخل آب می‌گذارند و بعد از آن بسته بندی می‌نمایند.

۳) موزاییک شسته: تولید این نوع موزاییک نیز مشابه موزاییک‌های معمولی و گرانیتی می‌باشد، با این فرق که زمانی که موزاییک جهت از دست دادن آب فیزیکی خود در گرمخانه می‌ماند، ۵ ساعت است و سپس در هنگام ساب نیز متفاوت با موزاییک عادی ساب می‌خورند. به این شکل که در دستگاه ساب به‌جای کله‌های ساب (سنگ سمباده) فرچه‌های سیمی در ۳ مرحله که از زبری به نرمی جای گرفته‌اند .

موزاییک‌ها پرداخت شده و در هنگام ساب نیز بر روی موزاییک‌ها آب پر فشار ریخته می‌شود.

۴) موزاییک‌های تک لایه‌ای: این نوع بیشتر در کشورهای آلمان و ایتالیا تولید شده و کاربرد دارد .این موزاییک تک لایه بوده و به دلیل وزن کم در ساختمان‌های مرتفع از آن استفاده می‌شود. این نوع موزاییک قسمت زیرین یا نارین ندارد و دانه‌های بسیار کوچکی در آن استفاده شده است، ولی به‌طور کلی برنامه تولید آن مشابه موزاییک گرانیتی است و همچنین در بخش پرس، در زیر پرس کانال‌ها و مسیرهایی وجود دارد که بر روی آن قرار گرفته است به‌طوری که پرس شده و کاملاً خارج می‌شود.

طبقه بندی موزاییک‌ها بر اساس شکل ظاهری و نمای سطح رویه :

۱)موزاییک سنگ دار: موزاییکی که سطح رویه‌ی آن متشکل از سنگ‌های تزئینی است و به ۳ صورت شسته و صاف و شیاردار(طرح دار) ساخته می‌شوند و برحسب سایز و قطر دانه‌های سنگی به ۵ دسته گروه بندی می‌شوند.

۲) موزاییک سیمانی: موزاییکی است که در سطح رویه هیچ‌گونه سنگ دانه‌های تزئینی ندارد و تنها دارای شیار و طرح‌های ساده است.

۳) موزاییک شسته : موزاییکی را گویند که سطح آن دارای دانه‌های شن برجسته آشکار ست.

۴) موزاییک شیاردار: موزاییکی که سطح رویه آن فرورفتگی و برجستگی‌هایی به اشکال مختلف وجود داشته و به‌عنوان سنگ فرش پیاده رو و محوطه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۵) موزاییک پلاکی: به موزاییکی گویند که در سطح رویه آن مصالح ساختمانی سخت و صیقل پذیر قرار می‌گیرد. اندازه این سنگ‌ها بر مبنای ابعاد موزاییک متفاوت می‌باشد و به‌صورت صاف ساخته می‌شوند.

آزمایش‌ها: مقاومت در برابر یخ زدگی، تست مقدماتی ابعاد موزاییک، تعیین مقاومت خمشی سایشی، استاندارد ۷۵۵ ایران: با توجه به استاندارد ۷۵۵ ایران موزاییک باید دارای این ویژگی‌ها باشد: میزان جذب آب یا Water absorption حداکثر ۸ درصد، مقاومت خمشی یا Compression resistance (به‌صورت میانگین) حداقل ۴۵ کیلوگرم بر سانتی متر مربع و حداکثر ۴۰ کیلوگرم بر سانتی متر مربع (به‌صورت منفرد)، تلورانس ابعاد یا Dimension tolerance حداکثر -+ ۲ و تقعر و تحدب یا Concavo-convex حداکثر -+۲ میلی‌متر و میانگین سایش یا Mean abrasion حداکثر طول ۳۲ میلی‌متر می‌باشد. تولید موزاییک ۶ مرحله دارد که روی دستگاه پرس انجام می‌شود و داری ۶ توقفگاه است. (البته در صورتی که نقش این ۶ مرحله را در تولید موزاییک نقش اصلی بدانیم)

لغت موزاییک به معنی نقش و نگار یا تصویری است که از قرار دادن بخشه‌ای کوچک رنگی سنگ، سرامیک، کاشی و شیشه و … در کنار یکدیگر تشکیل می‌گردد. حتی از تکه‌های کاغذ و یا هر چیز دیگری نیز می‌توان استفاده نمود. در گذشته شیشه‌های رنگی و سنگ‌ها بیشترین کاربرد را داشته‌اند و امروزه علاوه بر آن‌ها می‌توان از سرامیک، کاشی و مواد جدیدی که با نامه‌ای مختلف با همین هدف تولید می‌شوند استفاده نمود.

در گذشته‌های بسیار دور شیشه از ارزش بالای برخوردار بوده و جنبۀ تزئینی داشته است و امروزه بااینکه به‌صورت ارزان، متنوع در رنگ و انبوه تولید می‌شوند، لیکن جنبه‌ی هنری خود را از حفظ کرده‌اند که پنجره‌ای نوین از طراحی و معماری را می‌گشاید؛

در معماری قدیم ایران تزئین پنجره‌ها به‌صورت چسباندن پاره‌های کوچک شیشه رنگی در انواع نقش و نگارهای زیبای هندسی و غیر هندسی بود. برخی از این پنجره‌ها را اورسی می‌نامیدند. در کاخ گلستان نمونه‌هایی از این پنجره‌ها را می‌توان مشاهده کرد. این هنر که از دوره باستان همواره بخشی از زندگی انسان‌ها بوده است، چشم‌اندازهای دل‌پذیرتری را برای زندگی آینده ایجاد خواهد کرد.

در معماری سرزمین ایران و به‌خصوص در بناهای مذهبی هنر موزاییک بیش از تمام کشورها استفاده شده است. این هنر باوجود آوردن فضاهای رنگارنگ باعث تأثیر زیاد و فوق‌العاده‌ای بر بیننده می‌شود. اگر می‌خواهید قدمت و بزرگی ایران کهن را دریابید به اکتشافات جام موزاییکی مارلیک که متعلق به هزارۀ اول پیش از میلاد است، خشت‌های لعاب دار چغازنبیل و آجرهای لعاب دار رنگین و منقوش به جا مانده از زمان هخامنشیان، دقت و توجه بیشتری نمایید. همچنین از مسجد شیخ لطف الله در اصفهان می‌توان به‌عنوان مثالی از آثار پس از اسلام اسم برد.

متأسفانه در این حوزه علی رغم پیشینه کهن این هنر در ایران، در معماری امروز کشورمان کمتر فعالیتی انجام گرفته و جایگاه این هنر در پیرامون ما خالی است و حتی باید گفت جایگاه قدیمی خود را نیز از دست داده است، به‌طوری که امروزه در بناهای جدید موزاییک و شیشه رنگی تقریباً اثری از آن دیده نمی‌شود؛

قطعات سنگی که به‌منظور یک طرح موزاییکی کف استفاده می‌شوند، آن قدر کوچک هستند که گوی این طرح موزاییکی نقاشی با سنگ می‌باشد و به همین دلیل موزاییک کف، پا را بسیار فراتر از مرزهای این رسانه قرار داده است. امروزه موزاییک‌ها به همان صورتی ساخته می‌شوند که زمانی در پومپئی به‌عنوان مواد کف‌پوش کاربرد داشت. به این صورت که تکه‌های سنگی کوچک را برداشته و با دست درون ملاط می‌گذارند. از لحاظ طراحی، این راهکار بسیار ساده، انعطاف پذیر محسوب می‌شود و به همین دلیل است که کف‌پوش‌های موزاییک را همیشه در لبه برش سبک فضاهای درونی جای می‌دهند. بنابراین جای هیچ‌گونه شگفتی وجود ندارد که بدانیم، موزاییک در تمام عصرها از عهد باستان گرفته تا به امروز استفاده می‌شده و نشان‌دهنده‌ی قدرت صاحب خانه بوده است و همواره کف‌پوشی بی‌نظیر بوده و نماد عشق به سبک‌های نوین به‌حساب می‌آمده؛ حتی در شرایط کنونی نیز تفاوتی ایجاد نشده: کف‌پوش‌های موزاییک معمولاً دارای رنگ‌های متنوع و طرح‌های بی‌شماری می‌باشند.

موزاییک‌های آماده

استفاده از موزاییک‌های آماده برای خلق محدوده‌ها و عناصر تزیینی، روشی مقرون به‌صرفه‌تر برای پوشش کف است. گرچه استفاده از سنگ رایج‌تر است اما برای هرگونه پوشش کف، پس زمینه شبکه شبکه یا مشبک می‌تواند استفاده شود. برگ‌های پاییزی، امواج پیچشی و درختان مو برخی مواقع حاشیه یک طرح ساده را شکل می‌دهند. با تدبیری که می‌اندیشید، می‌توانید اجزای تزیینی موزاییک را درون کاشی‌های سرامیک یا حتی درون کف‌پوش‌های چوبی درج نمایید تا در کل نمونه ترکیبی باب میل شما به وجود آید.

به همان صورت که می‌توانید وسایل و لوازم مختلف را با اضافه کردن چیزهای مناسب دارای ارزش و اعتبار کنید، درباره کف اتاق نیز می‌توان به همین صورت عمل کرد که با موزاییک آراسته می‌شود، اما باید بدانیم که تصاویر سنگی نسبت به لوازم پارچه‌ای چند منظوره تر می‌باشند؛ در یک ترکیب هیجان انگیز، تکه‌های کنار هم چیده شده‌ی موزاییک می‌توانند مانند یک ستاره نقشی حیاتی در طراحی کف اتاق بازی نمایند. اندکی از طرح‌های کف، حالتی پر اقتدار به‌مانند کف‌های تماشایی متشکل از سنگ‌های رنگی دارا می‌باشند. اگر خواهان الگویی رنگی و مینیاتوری و ظریف می‌باشید، برای پوشش کف قطعات موزاییک را مورد توجه قرار دهید.

برای مشاهده منبع مقاله کلیک کنید